Er zijn uiteenlopende redenen waarom een kapitaalverhoging zich kan opdringen. Zo kan een kapitaalverhoging worden gebruikt om nieuw investeringen te bekostigen of net om verliezen af te dekken. In ieder geval wordt er kapitaal ingebracht door de uitgifte van nieuwe aandelen. Bestaande aandeelhouders kunnen hier dan op intekenen en zo blijven de machtsverhoudingen behouden. Het is echter mogelijk dat ook nieuwe aandeelhouders op de kapitaalverhoging intekenen en dan wordt het complexer, want de bestaande aandeelhouders mogen niet zomaar worden benadeeld. Daar gaan we hier niet op in, maar we geven wel aan hoe zo’n kapitaalverhoging boekhoudkundig moet worden verwerkt.

Directe en indirecte kapitaalverhoging

Een eerste optie is een directe kapitaalverhoging waarbij er wordt ingeschreven in geld en/of in natura. De boekingen die hiervoor noodzakelijk zijn, verdienen in principe geen extra uitleg omdat ze gelijklopend zijn met hoe de directe oprichting wordt geboekt. Een voorbeeld daarvan vind je in ons eerder artikel over de directe inbreng bij de oprichting van een nv.

Een tweede optie is een indirecte kapitaalverhoging. De boeking hiervan doorloopt in principe een soortgelijk stramien. Bij de intekening op de kapitaalverhoging neemt het niet-opgevraagd kapitaal namelijk toe. Later wordt dit kapitaal op een geblokkeerde rekening gestort, in afwachting van de definitieve verhoging. Wanneer dit wordt vrijgegeven, moet dit zo worden geboekt en natuurlijk moet ook de financiële transactie boekhoudkundig worden verwerkt. We doorlopen dus drie verschillende stappen.

We boeken eerst de inschrijving op de kapitaalverhoging en we maken een opsplitsing tussen het kapitaal dat wel en niet wordt opgevraagd:

4102 Vennoten, in te brengen 80.000
101 Niet-opgevraagd kapitaal (-) 46.125
481 Inschrijvingen op kapitaalverhoging 126.125

Wanneer het in te brengen bedrag op de geblokkeerde rekening wordt gestort, boeken we:

5504 Geblokkeerde rekening 80.000
4102 Vennoten, in te brengen 80.000

Vervolgens boeken we de daadwerkelijke verhoging. Nu gaat het geld ook van de geblokkeerde rekening naar de rekening van de vennootschap. Het geld kan vanaf dit punt worden gebruikt, bijvoorbeeld om schulden te voldoen. De uitgiftepremies waarvan hier sprake is, hebben te maken met aandelen die boven pari (= boven hun nominale waarde) zijn aangeboden. Het verschil tussen deze nominale waarden en hun uitgifteprijs wordt op de 11-rekening geboekt. Ook bij een directe kapitaalverhoging kunnen we met zo’n uitgiftepremies te maken krijgen. We boeken eerst de verhoging van het geplaatst kapitaal:

481 Inschrijvingen op kapitaalverhoging 126.125
100 Geplaatst kapitaal 100.000
11 Uitgiftepremies 26.125

En we boeken op het moment van de vrijgave van de geblokkeerde rekening ook de transactie van de geblokkeerde rekening naar de reguliere bankrekening van de vennootschap:

5500 Bankrekening 80.000
5504 Geblokkeerde rekening 80.000

Andere kapitaalverhogingen

Er zijn natuurlijk nog allerlei andere methoden om een kapitaalverhoging te realiseren. Zo kan men bijvoorbeeld reserves naar het geplaatst kapitaal overhevelen. In dat geval zal de nominale waarde van het kapitaal wel worden verhoogd, maar de waarde van het eigen vermogen blijft onveranderd. Dit kan bijvoorbeeld worden gedaan om de nominale waarde van de aandelen en de intrinsieke waarde ervan gelijk te trekken. Hiervoor kunnen we een eenvoudige boeking uitvoeren:

13 Reserves 80.000
100 Geplaatst kapitaal 80.000

Een andere manier zou zijn om de herwaarderingswaarden naar het geplaatst kapitaal over te hevelen. Ook dit kan met een eenvoudige boeking worden verwerkt:

12 Herwaarderingsmeerwaarden 80.000
100 Geplaatst kapitaal 80.000