In een tijd waar sociale conflicten hoogtij vieren, is het cruciaal om je rechten als werknemer en werkgever te kennen. Een van de belangrijkste wapens in de strijd voor betere arbeidsomstandigheden is het stakingsrecht. Dit recht, hoewel niet wettelijk gedefinieerd in België, betekent in wezen de tijdelijke en collectieve neerlegging van het werk met de intentie om een verbeteringen van de arbeidsomstandigheden te bewerkstelligen, zonder de bedoeling te hebben om de arbeidsovereenkomst te beëindigen.
Wie kan gebruikmaken van het stakingsrecht?
Het stakingsrecht is van toepassing op alle werknemers, ongeacht of ze al dan niet lid zijn van een vakbond. Het is echter belangrijk op te merken dat vakbonden verplicht zijn de werkgever op de hoogte te stellen van een geplande staking. Dit doen ze door middel van een stakingsaanzegging. Dit proces en de regels daaromtrent zijn vastgelegd op sectoraal niveau. Het indienen van een stakingsaanzegging moet gezien worden als een laatste redmiddel. Het is vaak mogelijk om gesprekken aan te gaan om een staking te vermijden.
Het is voor de werkgever niet toegestaan om tijdelijk personeel aan te werven om de stakende werknemers te vervangen. Hij kan de stakers ook niet zomaar ontslaan. Tegelijkertijd mag niet worden aangenomen dat een staker de wil heeft om de arbeidsovereenkomst te beëindigen. In feite is de werkgever aan handen en voeten gebonden door de staking en dat is per slot van rekening ook de bedoeling van de stakers: druk uitoefenen.
Gevolgen van een staking voor het loon
Een staking kan voor een werkgever vervelend zijn. Hij kan niet produceren, de processen liggen stil. Logistieke en praktische problemen kunnen de kop op steken en dan is er ook nog eens het risico op reputatieschade. Tijdens een staking is de werkgever echter niet verplicht om het loon door te betalen. Als je lid bent van een vakbond en deelneemt aan een door de vakbond erkende staking, zal de vakbond een stakingsvergoeding uitbetalen. Hiervoor hebben alle vakbonden een eigen oorlogskas. Werknemers die geen lid zijn van een vakbond ontvangen geen vergoeding. Ook als het gaat om een wilde staking die niet door de vakbond is erkend, ontvangt de werknemer geen stakingsvergoeding.
Werknemers die besluiten om niet te staken, kunnen ervoor kiezen om te werken op de locatie of om thuis te werken (indien mogelijk). Indien dit alle twee niet mogelijk is, komen ze soms in aanmerking voor een werkloosheidsvergoeding. Het is het beheerscomité van de RVA dat beslist of de werkwillige werknemer al dan niet een vergoeding ontvangt.
Proportionaliteit van de staking
Hoewel het stakingsrecht essentieel is, moet het wel proportioneel worden uitgeoefend. Dit betekent dat stakers niet zomaar het recht hebben om niet-stakende werknemers de toegang tot het bedrijf te ontzeggen. Gewelddadige acties of buitensporig gedrag zijn niet toegestaan, evenmin is het blokkeren van de openbare weg toegestaan. De rechtbank zal per geval moeten beoordelen of het gedrag al dan niet proportioneel is. Het zijn de individuele stakers die verantwoordelijk zijn en die vervolgd kunnen worden voor hun gedrag tijdens een staking.
