Een cao is de afkorting voor een collectieve arbeidsovereenkomst. Het gaat om een overeenkomst die wordt gesloten tussen (een of meerdere) werkgevers(organisaties) en (een of meerdere) werknemersorganisaties. De collectieve arbeidsovereenkomst heeft betrekking op de individuele en collectieve verhoudingen tussen werkgevers en werknemers. Het bevat de rechten en verplichtingen van de verschillende partijen. Zo kan een cao een werkgever bijvoorbeeld verplichten om de werknemers ecocheques toe te kennen.

Kenmerken van een cao

Een cao komt vrij tot stand zonder enige bemoeienissen door de overheid. De sociale partners krijgen met andere woorden onderhandelingsvrijheid. Daarnaast zal een cao steeds rechten en plichten vastleggen. Deze rechten en plichten hebben betrekking op werknemers, werknemersorganisaties, werkgevers en werkgeversorganisaties.

Hoewel cao’s zonder tussenkomst van de overheid tot stand komen, beschikken ze wel over een volwaardig juridisch statuut. Binnen het arbeidsrecht vallen ze dus niet zomaar te negeren of kan hun geldigheid niet zomaar worden aangevochten. Anderzijds zijn cao-bepalingen die in strijd zijn met hogere rechtsbronnen zoals wetten, nietig.

Verschillende soorten cao’s

Afhankelijk van de organen en organisaties die de cao hebben opgesteld, kunnen we verschillende soorten cao’s onderscheiden. Dit heeft uiteraard ook gevolgen op wie door de specifieke cao gebonden is.

Ondernemings-cao’s

Dit zijn de meest laagdrempelige cao’s die buiten het paritair orgaan worden gesloten binnen een onderneming. Dergelijke cao’s binden uiteraard enkel de ordernemingen die het akkoord zijn aangegaan.

Sectorale cao’s

Sectorale cao’s worden afgesloten door de paritaire subcomités of de paritaire comités. Zij hebben betrekking op volledige sectoren in België.

Intersectorale cao’s

Intersectorale cao’s worden gesloten in de NAR (Nationale Arbeidsraad). Dit strekt zich uit over verschillende sectoren en bedrijfstakken over het gehele land. Ook wanneer een bedrijfstak niet onder een paritair comité ressorteert, kan er in de NAR een cao worden gesloten.

Ben ik als werkgever gebonden aan een cao?

Als werkgever kan je gebonden zijn door een cao, ook wanneer je er niet zelf je handtekening onder plaatste. Je bent daarbij gebonden vanaf de vijftiende dag na de publicatie in het Belgisch Staatsblad. Uiteraard enkel op voorwaarde dat je ook onder het betrokken paritair comité valt en dat het toepassingsgebied van de cao zich uitstrekt tot jouw bedrijf. In dergelijk geval kan er wel nog individueel van de cao worden afgeweken met behulp van een individueel akkoord met de werknemer.

Dat is anders wanneer een cao door de Koning algemeen verbindend wordt verklaard. In dat geval zal de minister de cao bekrachtigen en wordt het, net zoals een wet, dwingend opgelegd. Individuele afwijkingen zijn dan niet meer mogelijk en de Algemene Directie Toezicht op de sociale wetten zal de naleving ervan nagaan.

Als werkgever kan je met andere woorden in verschillende gevallen gebonden zijn door een cao:

  • Wanneer je zelf een cao sluit;
  • Wanneer je zelf tot een cao toetreedt;
  • Wanneer je aangesloten bent bij een werkgeversorganisatie die de overeenkomst sluit;
  • Wanneer je aangesloten bent bij een werkgeversorganisatie die tot een bestaande overeenkomst toetreedt;
  • Wanneer je lid wordt van een werkgeversorganisatie die is toegetreden tot een aantal overeenkomsten of deze overeenkomsten heeft gesloten;
  • Wanneer het gaat om een algemeen verbindend verklaarde cao.

Wanneer de werkgever door een cao gebonden is, is dat ook het geval voor de werknemers. Zij ontlenen er dan rechten en plichten uit, zelfs zonder dat ze bij een ondertekenende vakbond zijn aangesloten.