Hoe boek ik de buitengebruikstelling van materiële vaste activa?

Bij de buitengebruikstelling van een materieel vast actief heeft een onderneming twee opties. In de eerste plaats kan de onderneming het vast actief behouden, bijvoorbeeld voor reservestukken of als noodinrichting. In zo’n geval kunnen er bijvoorbeeld waardeverminderingen worden geboekt. Het kan echter ook dat een onderneming beslist om het materieel vast actief te verkopen.

Systematiek van de verkoop na de buitengebruikstelling van een materieel vast actief

Bij de verkoop zal de boekwaarde wellicht niet overeenstemmen met de werkelijke verkoopprijs. De onderneming kan met winst of met verlies verkopen, maar het bedrijfsresultaat wordt in ieder geval wel beïnvloed. Deze niet-recurrente opbrengsten of niet-recurrente kosten worden onder de rekeningen 763 Meerwaarden op de realisatie van vaste activa of 663 Minderwaarden op de realisatie van vaste activa ondergebracht.

Na de verkoop moeten alle rekeningen die op het materieel vast actief betrekking hebben, gaande van de aanschaffingswaarde tot de waardeverminderingen en afschrijvingen, worden afgesloten en uit de boekhouding worden geboekt.

Boekhoudkundige verwerking van de buitengebruikstelling en verkoop van materiële vaste activa

Stel dat een ondernemer een machine destijds voor 120.000 euro heeft gekocht en deze jaarlijks voor 20.000 euro afschrijft. Na twee jaar heeft de machine dus een restwaarde van 80.000 euro. Hij verkoopt deze machine nu voor 65.000 euro, exclusief 21% btw (13.650 euro). We boeken:

We dienen echter de boeking met betrekking tot de aanschaffingswaarde weg te boeken:

Alsook dienen we de boekingen met betrekking tot de afschrijvingen (2 x 20.000 euro = 40.000 euro) weg te boeken:

Bij de realisatie van het materieel vast actief werd er verlies gemaakt. De boekwaarde bedroeg namelijk nog 80.000 euro, terwijl het materieel vast actief voor slechts 65.000 euro is verkocht. Dit verlies van 15.000 euro moet boekhoudkundig worden verwerkt.

Nu de som van de debetbedragen op de rekeningen die met deze machine verband houden (120.000) gelijk is aan de som van de creditbedragen (65.000 + 40.000 + 15.000), zal dit geen effect meer hebben op de balans.

Uitgestelde belasting bij gerealiseerde meerwaarden

Wanneer er geen minderwaarde maar een meerwaarde werd gerealiseerd, kan dit gespreid worden belast. De verkoopprijs moet dan wel volledig herbelegd worden in nieuwe afschrijfbare activa die in de EER voor beroepswerkzaamheden worden gebruikt. De herbelegging moet binnen de drie jaar gebeuren. Meer hierover is te lezen in het CBN-advies 2013/14.

Het gedeelte van de gerealiseerde meerwaarde dat aan deze eis voldoet, kan dan als volgt worden geboekt:

Het gedeelte van de meerwaarde dat daarentegen niet tot de uitgestelde belasting kan worden gerekend, wordt als belastingvrije reserve beschouwd: