Wanneer je wilt starten als zelfstandige moet je je inschrijven bij een sociaal verzekeringsfonds. Maar wat is een sociaal verzekeringsfonds nu net? Wat doet het en waarom heb je het nodig? In dit artikel maak ik jou wegwijs doorheen het landschap van de sociale verzekeringsfondsen.

Wat is een sociaal verzekeringsfonds?

Het sociaal verzekeringsfonds vormt de schakel tussen jou en de overheid. Het regelt de sociale zekerheid van de zelfstandige conform het sociaal statuut van de zelfstandige. Elk sociaal verzekeringsfonds werkt onafhankelijk aan een opdracht van openbare orde. Er gaan dus geen winstgevende doeleinden verscholen achter het sociaal verzekeringsfonds. Het klopt wel dat steeds meer sociale verzekeringsfondsen een totaalpakket aanbieden en ook talloze andere taken van de zelfstandige overnemen. Natuurlijk mogen ze hiervoor een vergoeding of een werkingskost aanrekenen, net zoals ze dat voor hun basistaken mogen doen.

  • Aanspreekpunt voor zelfstandigen: informatie m.b.t. sociale bescherming en sociale bijdragen
  • Startersadvies en bijstand (bv. aanvragen vergunningen)
  • Advies en bijstand bij het bekomen van sociale rechten en vergoedingen
  • Begeleidend orgaan ten aanzien van de Commissie van Vrijstelling van Bijdragen
  • Het berekenen van de te betalen sociale bijdragen
  • Het innen van de sociale bijdragen
  • Het registreren van de loopbaangegevens
  • Het uitbetalen van bepaalde sociale rechten
  • Hulp bij betalingsmoeilijkheden
  • Aanvullende formules en verzekeringen (bv. Sociaal VAPZ of de verzekering gewaarborgd inkomen).

 

Niet te verwarren met het ondernemingsloket

Starters lijken het sociaal verzekeringsfonds en het ondernemingsloket al eens met elkaar in verwarring te brengen. Het ondernemingsloket is echter de plaats waar je de opstartformaliteiten regelt. Zo moet je er bijvoorbeeld vergunningen aanvragen of kan je er tijdens jouw loopbaan wijzigingen doorgeven. Het heeft dus een compleet ander takenpakket dan een sociaal verzekeringsfonds.

Toch is de verwarring heel begrijpelijk, want het ondernemingsloket beschikt over een eraan verbonden sociaal verzekeringsfonds. Meestal heb je dus slechts 1 aanspreekpunt. En dat is net zo eenvoudig.

Waarom moet je je aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds?

Het aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds is wettelijk verplicht. Ook indien je als zelfstandige in bijberoep geen extra sociale rechten opbouwt. Deze verplichting heeft een tweeledig doel. Enerzijds moet het de zelfstandige sociale bescherming bezorgen, maar anderzijds moet het ook de onderlinge solidariteit waarborgen. En dat tweede verklaart waarom er sprake is van een aansluitingsplicht.

Op deze rechten kan je rekenen

Wanneer je aangesloten bent bij een sociaal verzekeringsfonds, bouw je sociale rechten op. Deze sociale rechten zijn minder uitgebreid dan wat werknemers gewoon zijn, maar de laatste jaren is het sociaal statuut van de zelfstandige steeds verder uitgebreid.

  • Sociale rechten bij gezinsuitbreiding (kinderbijslag, moederschapshulp, kraamgeld en een adoptiepremie)
  • Uitkering bij ziekte of invaliditeit
  • Uitkering geneeskundige verzorging
  • Uitkering palliatief verlof voor zelfstandigen
  • Mantelzorguitkering voor zelfstandigen
  • Opbouw pensioenrechten
  • Faillissementsverzekering.

 

Wie moet zich aansluiten bij het sociaal verzekeringsfonds?

Zoals eerder gezegd is het niet alleen de zelfstandige in hoofdberoep die zich bij het sociaal verzekeringsfonds moet aansluiten. De aansluitingsplicht strekt zich dan ook heel ver uit:

  • Zelfstandige in hoofdberoep (eenmanszaak of vennootschap)
  • Zelfstandige in bijberoep
  • Vrije beroepers
  • Meewerkende echtgenoot / echtgenote (mini- of maxistatuut)
  • Helper in een eenmanszaak (> 90 dagen)
  • Mandataris in een vennootschap
  • Werkende vennoten.

 

In sommige gevallen is het echter niet verplicht om je aan te sluiten bij het sociaal verzekeringsfonds:

  • Student-helpers in een eenmanszaak (tot max. 25 jaar)
  • Jonge helpers in een eenmanszaak (< 20 jaar, tenzij ze eerder gehuwd zijn)
  • Onbezoldigde mandataris in de vennootschap
  • Stille vennoten
  • Mandatarissen in een vakbond, overheidsinstantie of beroepsorganisatie
  • In sommige gevallen ook perscorrespondenten en journalisten.

 

Wat als je je niet aansluit bij een sociaal verzekeringsfonds?

Ten laatste op de dag waarop de zelfstandige activiteit start, moet je aangesloten zijn bij een sociaal verzekeringsfonds. Wie zich niet of niet tijdig aansluit, zal door het RSVZ (het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekering der Zelfstandigen) in gebreke worden gesteld. Vervolgens krijg je een termijn van dertig dagen om je alsnog bij een sociaal verzekeringsfonds naar keuze aan te sluiten. Bovendien loop je tegen een pittige administratieve boete aan die tot enkele duizenden euro’s kan oplopen. Weet bovendien dat eventuele laattijdige betalingen ook in interesten (3% per trimester en 7% per jaar) resulteren.

Wanneer je na afloop van de termijn van 30 dagen nog steeds niet bent aangesloten bij een sociaal verzekeringsfonds, zal je automatisch worden aangesloten bij de Nationale Hulpkas. De Nationale Hulpkas vervult dezelfde rol als de andere sociale verzekeringsfondsen maar kreeg er deze ene taak bovenop. Het is dan ook het enige sociaal verzekeringsfonds dat tot een ambtshalve aansluiting overgaat.

Welke sociale verzekeringsfondsen zijn er?

Je bent verplicht om je aan te sluiten bij een sociaal verzekeringsfonds. Echter mag je zelf kiezen welk sociaal verzekeringsfonds het best bij jou past. Ze hanteren allemaal andere werkingskosten en laten zich vaak op basis van subtiele verschillen onderscheiden. Je hebt hierbij de keuze tussen volgende sociale verzekeringsfondsen:

  • Group S
  • Xerius
  • Liantis
  • Partena Professional
  • Acerta
  • Securex
  • Incozina
  • Multipen
  • Entraide (Easypay Group)
  • UCM (Union des Classes Moyennes)
  • Nationale Hulpkas.

 

Plichten ten aanzien van het sociaal verzekeringsfonds

Zoals eerder gezegd ben je als zelfstandige verplicht om je aan te sluiten bij een sociaal verzekeringsfonds naar keuze. Vervolgens kan je rekenen op een aantal sociale rechten. Maar daarbovenop moet je natuurlijk ook sociale bijdragen betalen. Hoeveel sociale bijdragen je moet betalen, is afhankelijk van een aantal factoren. De beroepscategorie en het netto beroepsinkomen zijn de twee bepalende factoren.

Dit jaarlijks netto beroepsinkomen staat gelijk aan de omzet minus de beroepskosten en de sociale bijdragen. In de praktijk gaat het steeds om voorlopige bijdragen omdat het netto beroepsinkomen uiteraard nog niet bekend is. Daarom volgt later een regularisatie in jouw voor- of nadeel.

Het is belangrijk om de sociale bijdragen tijdig te betalen. Anders rekent het RSVZ verhogingen aan (3% per begonnen kwartaal en een jaarlijkse eenmalige verhoging van 7%). In de praktijk zal het sociaal verzekeringsfonds overigens automatisch beheerskosten aanrekenen. Het sociaal verzekeringsfonds bepaalt zelf hoeveel beheerskosten ze aanrekenen. Hoewel het vaak om beperkte verschillen gaat, ben je soms wel degelijk goedkoper af bij een ander sociaal verzekeringsfonds.

De sociale bijdragen en jouw boekhouding

Betaalde sociale bijdragen vormen een aftrekbare kost. In de fiscale aangifte geef je ze dan ook aan. Jouw sociaal verzekeringsfonds zal jou daarom jaarlijks een fiscaal attest bezorgen waaruit de betaalde sociale bijdragen moeten blijken. Ten gevolge van een regularisatie kan echter ook blijken dat je te veel sociale bijdragen betaalde. Meestal zal men dit dan verrekenen met de voorlopige bijdragen en is alles mooi weergegeven op het fiscaal attest. Indien de teruggave echter groter is dan de aftrekbare bijdragen, moet het als een bruto-inkomst worden aangegeven.